Get Adobe Flash player
Муниципального бюджетного учреждения дополнительного образования «Центр народной педагогики имени К.С. Чиряева» Муниципальный район «Верхневилюйский улус (район)» Республики Саха (Якутия)

Новости Центра

Новости: 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10

Обугэм омоон суолларынан

"Мин бу ураты бэлиэ сыл бэйэм тапталлаах Бала5аннаа5ым утуо дьонун туьунан уьуйээн буолан сылдьар, кэрэ кэпсээннэри кэьиилэнэн кэллим. Кинилэр ааттара маннык кэмнэргэ бар дьонноругар тоннон, эбии уорэтиллэн, умнууга хаалбакка сурукка тиьиллэн, кэнчээри ыччакка кэпсэнэн иьиэхтээх, торообут дойдуга, айыллыбыт алааска иитиллибит аймах-билэ дьонно итии-истин сыьыаны олохтонуохтаах", - диэн санаатын дьин сахалыы тылынан иэйэн-куойан туран олонхолоон эрэр уолан курдук доллоьутан истээччилэргэ сэнээртэ,биьирэтэ ылыннарда. Бу Бала5аннаах сурун оскуолатын биир бастын уорэнээччитэ Аянитов Никита. Никита бэрт кыра сааьыттан талах олоппос тутуурдаах тахсан оллоонноон олорон олонхолоон эйээрэрин истибит эрэ барыта сэргиир. Этэннэ итинтин тутан сырыттар диэн кулукпутугэр имнэнэбит. Билигин Никита алтыс кылааска уорэнэр. Бэлиэр нэьилиэгин историятын уорэтэн билиэх ба5ата кэнээбит, бэйэтэ онно туьунан санаалаах, оссо этиилээх эбит. Ол курдук номоххо киирбит Манчаары Баьылай, Бала5аннаахха тохтоон ааспыт сиригэр Манчаары оонньууларын корсо мэнэ бэлиэ туруон ба5арар эбит. Дакылаатын тумугэр мустубут биир интэриэстээхтэригэр туьаайан улуу педагог Сухомлинскай тылларын хатылаата: "Ааспыта суох олох, кэрэ, утуо буолуон сатаммат. Олохпутун олохтоохтук оносторбут туьугар обугэлэрбит омоон суолларын чинчийэн, уорэтэн, билэн утуотун туьанан, мокуттэн сэрэнэн, бастыны батыьан, кэскиллээ5и сал5аан, сайыннаран истэхпитинэ норуот буолан чэчириирбитигэр чин, бигэ эрэллээ5э уордэр.

Тэрээьин хайдах са5аламмытынан сал5анар. Уолаттар быйыл бары да саналара улааппыт, доргуччу этиннилэр. Бары куоталаьар кэриэтэ мин эьэм, аймах дьонум утуо холобурдара, биьирэнэр уорэхтэрэ диэн кэпсээн-ипсээн баралларыттан киьи эрэ астыныах, уоруох курдук. Быйылгы аа5ыы оссо биир уратытынан кыттар о5олор уксулэрэ суоьу-ас эбэтэр торут дьарыкпыт ымпыгын-чымпыгын билэллэрэ, угус о5олор дьонноро хаьаайыстыба туталлара сэргэниэн соп. Ол курдук улуус киинин олохтоохторо "Булгунньахтаах" хаьаайыстыбаны тэринэн нэьилиэги быстыбат сибиэьэй уут-эт аьылыгынан хааччыйан олорор дьонунан киэн туттуон тутта, кэпсиир Васильев Айааны истээччилэр бары умсугуйан, интэриэьиргээн иьиттилэр. Кэккэ боппуруостары биэрдилэр. Айаан торообут туолбэбиттэн уорэх-билии эрэ ыла тэйэ сылдьыам уонна бу хаьаайыстыба кэнэ5эски хаьаайына мин буолуом диирэ, норуоппут торут идэтэ кэскиллээ5ин санатар. Биьиги о5олорбут бары ити курдук сырдык санаа5а кэлэн сахабыт сирин, торообут алааспын сайыннарыам, чэчирэтиэм диэн бигэ санаа5а кэлэллэрэ буоллар. Торут угэспит сутуо суох этэ, остуолбутугар - чол аьылык, хамсыырга улэ, онтон улэ оноьуллар буолла5ына хамнас, уйгу быйан баар буолуо этэ. Дакылааттар сурун ис хоьоонноро ирдэбил быьыытынан кыайыы 70 сылыгар анаммыттар. О5олор барахсаттар корботох эьэлэрин, хос эьэлэрин, хос эбэлэрин, аймах-билэ дьоннорун тустарынан киэн эйгэ5э таьаараары, бар дьон билиитигэр тиэрдээри оро кото5уллэн туран санааларын этиннилэр, муспут матырыйаалларын кордордулэр. Манна онноо5ор ыраах Туобуйа курдук сиртэн дакылааты а5алан кытыннарбыттара кэрэхсэнэр. Бэьис кылаас о5ото Федоров Айтал "Албан Аат" 3 степеннээх орденын кавалера Абрамов Илларион Николаевич туьунан балачча баай матырыйаалы мунньан ыыппыт. Манны аа5а олорон Туобуйа5а аны Кырыкыйдаах диэн сир баарын биллибит.

Аа5ыы ураты арыйыытынан Тамалакаан оскуолатын 9 кылааьын уорэнээччитэ Руфов Афоня ураты араатардыыр дьо5ура бэлиэтэннэ. Уолчаан этэннэ маннык сайдан истэр бэрт араатар, дьонно санаатын толору тиэрдэр кыахтаах киьи тахсыыьы, этэннэ эрэ сырыттын. Кини таарыйбыт темата да, урут мээнэ ахтыллыбатах туорт бииргэ торообут Буораахаптар диэн уорааннаах сэрии сиэртибэлэрэ буолбут биир дойдулаахтарын туьунан. Оското сэрии буолбата5а буоллар бу туорт бииргэ торообут линкир дьонтон тоьо эрэ киьи хаалыа буолла? Удьуор тоьо тэнийиэ буолуой, онтон бу дьонтон саатар биирдэрэ кэргэннэнэр, о5ололор дьолу билбэтэхтэр... Афоня урут да оруу кыттар этэ эрээри быйыл араатар киэбин ылбыта кэрэхсэттэ.

Уолаттар аа5ыылара быйыл хайдах эрэ анал сценарий быьыытынан барбыт курдук буолла. Ол курдук 25 о5о кытынна. Олор барыларын санааларын тумуктуур курдук Уоьээ Булуутээ5и 2 № -дээх орто оскуола уолаттара "Биьиги агро хайысхалаах оскуола5а саха омугун торут дьарыгын сайыннаран, техника мунутуур кууьун туьанар дьон буолуохпут. Атын дойдуттан киирбит омуктары дьаьайан, салайан улэлэтэр, сир хаьаайыттара буолуохпут, онно тирэхпитинэн кун бугун умсугуйан туран дьарыгырар робототехникабыт буолуо5а", - диэн этимиттэрэ санааны куурдэр, утуону тустуур. Туох барыта тумуктээх. I-кы миэстэни "Бала5аннаах былыргы уьуйээннэрэ" дакылаатынан Аянитов Никита (Бала5аннаах), II-с миэстэни "Бырааттыы туорт Буораахаптар сырдык кэриэстэригэр" дакылаатынан Руфов Афоня (Тамалакаан), III-с миэстэни "Суоьу иитиитэ барыыстаах сала дуо?" дакылаатынан Васильев Айаан (№2 оскуола) ыллылар.

Тумуккэ, жюри чилиэнинэн улэлээбит, норуот педагогикатын ассоциациятын чилиэнэ, улуустаа5ы а5алар сэбиэттэрин бэрэссэдэээтэлэ бэрт соторутаа5ыта республика урдунэн аан бастакынан бастын а5аларга туттарыллыбыт "За вклад в повышении статуса отца и укреплении института семьи" мэтээлинэн на5араадаламмыт Алексей Васильевич Руфов уолаттарга бэйэтин истин санаатын эттэ, утуо ба5а санаатын тириэртэ.

Дьэ, ити курдук Улуу кыайыы 70 уонна К.С. Чиряев аатынан Норуот педагогикатын Музейа 35 сылларыгар ананар "Обугэм суолларынан" V-с улуустаа5ы уолаттар аа5ыылара тумуктэннэ, сыл ороон баран 2017 сылга корсуоххэ дылы оссо улаатын , боччумурун, сайдын дии хааллыбыт саха сирин инники кэскиллэригэр, уолаттарбыт барахсаттарга.

Ф.В. Осипова, норуот педагогикатын улуустаа5ы
ассоциациятын сэбиэтин салайааччы,
Ороьутаа5ы норуот педагогикатын тумэлин методиьа.
12.04.2015

Обугэ утуо угэстэригэр кэнчээри ыччаты уhуйуубут ытык иэспит

"Музей киьи аймах киэн туттан кэпсэтэр, ойдотор, уорэтэр, угуйар уус-уран оноьуута буолбутуттан улаханнык уордум, астынным". Бу саха саналаах киэн туттар болуьуокпут, уус-уран тыл а5ата А.Е. Кулаковскай уола Реас Кулаковскай оссо ордоо5утэ Ороьутаа5ы этнопедагогика музейын билсэн баран, этэн кэбиспит тыллара. Онтон билигин бу музей дьиэ, олох дуорааннаах дьалхааныгар, ыбылы ыллардар да улэлээбитин курдук улэлии, мунньубутун курдук мунньа, тумэ, сомо5олуу турар.

Билинни олох ирдэбилэ диэн, эбии уорэхтээьин киинин быьыытынан улэлээтэр да, са5алаабыт улэтин сатабыллаахтык салайан утуокэн угэскэ кубулуйбут сыллата ыытыллар Чиряевтии аа5ыыларын урдук таьымна ыыта олорор. Норуот о5ону иитиигэ муудараьын мунньан кинигэ бэчээттэтэр. Дьэ, ити курдук угэс буолбут Чиряевтии аа5ыы Ороьуга муус устар 3 кунугэр дьонун сэргэтин эмиэ мунньан, дьиэ кэргэннэ о5о иитиитин туьунан кэрэ кэпсээннэрин сэнээртэ. Барыта 28 дакылаат истилиннэ. Кэрэхсэбиллээ5э манна мин иитэр, уонна иитиллибит ньымам диэн, саха киьитэ ордук оро тутар иитэр ньымаларын улэ туьунан, улэнэн иитиини тоьо5олоон кэпсээтилэр. Быйылгы аа5ыылар Улуу сэрии 70 сылыгар уонна этнопедагогика музейа тэриллибитэ 35 сылыгар анаан ыытылыннылар.

Куутуллубутун курдук угус кэрэ кэпсээн кэпсэннэ. Ыллыктаах санаа этилиннэ. Кырдьыга бары да саха буолан сандаара, киьи буолан килбэйэ, норуот быьыытынан сайда, чэчирии олорор ба5алаах буоллахпыт. Ону кэрэьэлээн кырда5ас учуутал Мария Семеновна Тебенова "Ийэ тылы орутуннэрэргэ улэлэр" диэн дакылаата угуьу толкуйдатыа. Тыла суох норуот суох. Онтон торообут тыл сумэтэ ийэ уутун кытта сурэххэ-ойго инэр. Торут обугэ тылбытын дьиэ кэргэнтэн харыстаатахпытына, оруьуйдэхпитинэ эрэ норуот быьыытынан оруьуллэбит диир кырдьа5ас учуутал, иьирэх эбэ. Олох ирдэбилин быьыытынан, Кэнтик оскуола5а киириэн иннинээ5и "Сайыына" уьуйаанын иитээччилэрэ саналыы иитэр ньымаларын кэпсээбиттэрин истээччилэр бука бары сэргээн, биьирииллэрин биллэрдилэр. Кэнтиктэрин оссо общественнай улэлэрин оло5у кытта дьуорэлээн сана хамсааьыннары таьааралларын билиьиннэрбиттэрэ кэрэхсэннэ. Ол курдук "Ферма кыргыттара" диэн тэрээьини тэрийэн саастаах улэ дьонун чиэстииллэрэ,бол5омто5о ылаллара холобур эрэ буолуон соп. Быйыл аа5ыыга оскуола5а киириэн иннинээ5и саастаах уьуйааннар хото кыттыбыттара учугэй. Манна ордук Уоьээ Булуутээ5и №1, №2, №4, Быракаан, Бала5аннаах, Кэнтик уьуйааннара кытыннылар. Оскуолалартан ордук элбэх киьи №2, №1 улуус киинин орто оскуолаларыттан, маны таьынан Тамалакаан, Кэнтик, Харбалаах, Дуллуку оскуолалара кытыннылар.

Аа5ыы курэх тумугунэн бастын дакылааттарынан буоллулар: "Тыа хаьаайыстыбата хайысхалаах оскуола5а тороппуттэри кытта улэни тэрийии" - Кысылбаикова Мария Вадимовна Тамалакаан оскуолата, "Саха хамсаныылаах оонньуулара" - Григорьева Раиса Васильева - №2 орто оскуола, "Тороппуттэрим улэнэн ииппит суолларынан" - Васильева Валентина Даниловна - Харбалаах, "Улуу сэрии кыттыылаахтара" - Дмитриева Елена Петровна - Кэнтик, угус сыллаах чинчийбит, муспут улэлэрин кэпсээн баар дьону сохтордо, Федорова Анастасия Николаевна - Дуллуку "А5ам уонна ийэм о5ону иитэр ньымалара" диэн Дуллуку сис ыала Руфовтар уоппуттарын кэпсээьинэ сэнээриини ылла.

Бу кэскиллээх, дьиэ кэргэн оло5ун-дьаьа5ын, о5ону иитии курдук саамай тутаах, тема5а инники оттугэр оскуолалар, уьуйааннар эрэ буолбакка, туолбэлэр салайааччылара хото кыттыьан, киэн арананы хабан ыытыьаллара, санаа атастаьаллара буоллар утуо эрэ тумуктээх буолуо этэ. А5алар бу кэмнэ санааларын эппэккэ хаалбыттара, эмиэ хайдах эрэ тутахсытар дии санаатыбыт. Ол эрэн санаабытын кото5о ыаллыы Ньурба улууьуттан биир истээччи хороччу улааппыт уолун илдьэ кэлэн аа5ыы былаьын тухары олорон истэн баран олус собулээбитин, чахчы саха ыалын о5ону иитэр ньымалара ытыска ууруллан кэпсэммиттэрин истэн дуоьуйбутун этиммитэ, тэрийээччилэри долгутта.

Валентина Осипова - Ороьутаа5ы норуот педагогикатын
тумэлин методиьа, улуустаа5ы норуот педагогикатын
ассоциациятын бэрэстээтэлэ.
5.04.2015


Новости: 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10

Разделы сайта

Музей арыллыбыт кунэ: 1980 сыл
сэтинньи 22 кунэ.

Норуот педагогикатын музейын теруттээччинэн, тэрийээччинэн учуутал, этнопедагог, академик Константин Спиридонович Чиряев буолар. Кини 51 сыл о5ону саха ыалыгар, дьиэ кэргэннэ, иитиини ер сылларга чинчийбитэ уонна сааhылаабыта.

Документация

Хас да улуус оскуолаларыгар директорынан улэлээн ыччаты иитиигэ, уерэтиигэ сана хайысхалары киллэрбитэ. Элбэх сыллаах тэрийэр, чинчийэр улэтин тумугэ – бу республиканскай суолталаах Норуот педагогикатын музейа, тереппуттэргэ аналлаах 14 кинигэлэрэ.

Для контактов


678246,
Республика Саха (Якутия),
Верхневилюйский улус,
с. Оросу, ул. Советская, д.30
Телефон: 8(411)3328138
Site:http://cnporosu.narod.ru
E-mail: cnporosu@yandex.ru

Рекламный блок

Статистика посещений

Locations of visitors to this page

ГБОУ РС(Я) "Профессиональный лицей №10"


МБОУ "Верхневилюйская средняя общеобразовательная школа им. Ю.Н. Прокопьева"